sirasyamjalimaadhaaya kaikeyyaanamdavardhanah |
babhaashe bharato jyeshtham raamam satyaparaakramam || ~1

artham – sirassupaina tana chetulato amjali ghatimchi, kaikeyee aanamda vardhanudaina bharatudu, tana pedda annagaaru, satyamagu paraakramamu kaligina sreeraamunito itlu palikenu.

poojitaa maamikaa maataa dattam raajyamidam mama |
taddadaami punastubhyam yathaa tvamadadaa mama || ~2

artham – “poojyuraalaina maa ammagaari valana naaku vachchina raajyam idi. deenini meeru ichchinattugaa marala meeku tirigi istunnaanu.”

dhuramekaakinaa nyastaamrshabhena baleeyasaa |
kisoravadgurum bhaaram na vodhumahamutsahe || ~3

artham – balamaina edduvale moyadagina ee baruvunu (raajyabhaaramu) legadooda vale okkadigaa unna nenu moyalekunnaanu.

vaarivegena mahataa bhinnah seturiva ksharan |
durbamdhanamidam manye raajyachchidramasamvrtam || ~4

artham – nadeevegamunaku pagullu vachchina aanakattavale, ee raajyamu niyamtrimchutaku veelupadaka unnadani naaku anipimchuchunnadi.

gatim khara ivaasvasya hamsasyeva cha vaayasah |
naanvetumutsahe raama tava maargamarimdama || ~5

artham – gurramulayokka gatini oka gaadida, hamsalayokka gatini oka kaaki vale pomdaleni vidhamugaa, nenu mee maargamunu amdukonaleka povuchunnaanu, o satrunaasakaa !

yathaa chaaropito vrksho jaataschaamtarnivesane |
mahaamscha suduraaroho mahaaskandhah prasaakhavaan || ~6

artham – yetulaite imti peratilo naati, pemchabadina vrkshamu peddadai, bhaaree saakhala valana balavamtulaku saitamu ekkutaku veelupadaka..

seeryeta pushpito bhootvaa na phalaani pradarsayan |
tasya naanubhavedartham yasya hetoh sa ropyate || ~7

artham – .. pushpamulu kaligana taruvaata, phalamulu kalugaka emdipovuno, atuvamti chettu, naatina vaadu anubhavimpaleni vidhamugaa unnatlu …

eshopamaa mahaabaaho tvadartham vettumarhasi |
yadyasmaanmanujemdra tvam bhaktaanbhrtyaanna saadhi hi || ~8

artham – ..ee upamaanamu, (goppa bhujamulu kala) o mahaabaaho ! mee daasulagu mammulanu raajuvale paripaalimpani meeku arthamu kaagaladu.

jagadadyaabhishiktam tvaamanupasyatu sarvatah |
pratapamtamivaadityam madhyaahne deeptatejasam || ~9

artham – jagamamtaa eeroju pattaabhishekamuche, amitamaina vedi kaligina madhyaahna sooryudi vale prakaasimchu mimmulanu choodavalenu.

tooryasamghaatanirghoshaih kaamcheenoopuranisvanaih |
madhurairgeetasabdaischa pratibudhyasva raaghava || ~1~0

artham – samgeeta vaayidyamula ghoshalato, chirugamtala savvadulato, madhuramaina gaanamulato melukolupunamtavaraku meeru visraamti teesukonumu.

yaavadaavartate chakram yaavatee cha vasumdharaa |
taavattvamiha sarvasya svaamitvamanuvartaya || ~1~1

artham – “eppativaraku jyotischakramu (khagolamu) umduno, eppativaraku vasumdhara (bhoomi) umduno, appativaraku ee lokamuna mee svaamitvamunu (paripaalananu) memu anusarimchedamu.”

bharatasya vachah srutvaa raamah parapuramjayah |
tatheti pratijagraaha nishasaadaasane subhe || ~1~2

artham – bharatuni vachanamulu vinna parapuramjayudaina (parula puramunu jayimchina) raamudu, atulane ani amgeekarimchi subhapradamaina aasanamuna koorchumdenu.

tatah satrughnavachanaannipunaah smasruvardhakaah |
sukhahastaah suseeghraascha raaghavam paryupaasata || ~1~3

artham – taruvaata, satrughnuni soochanameraku, naipunyamu kaligi, tama mrduvaina hastamulato vegamugaa panicheyagala kshurakulu, raaghavuni vaddaku vachchiri.

poorvam tu bharate snaate lakshmane cha mahaabale |
sugreeve vaanaremdre cha raakshasemdre vibheeshane || ~1~4

artham – mumdugaa bharatudu snaanamaacharimchagaa mahaabaludagu lakshmanudu, vaanararaajagu sugreevudu, raakshasaraajagu vibheeshanudu, snaanamu chesenu.

visodhitajatah snaataschitramaalyaanulepanah |
mahaarhavasano raamastasthau tatra sriyaa jvalan || ~1~5

arthamu – chikkuluvidadeeyabadina jatalato snaanamuchesi, amdamaina maalalato, gamdhamulato lepanamu cheyabadi, sreshthamagu vastramulu kattukoni akkada unna raamudu sobhato prakaasimchenu.

pratikarma cha raamasya kaarayaamaasa veeryavaan |
lakshmanasya cha lakshmeevaanikshvaakukulavardhanah || ~1~6

artham – raamuniyokka alamkaaramunu cheyu veeryavamtudu, lakshmeetvamu kaligina ikshvaaku vamsa vardhanudu (satrghnudu) lakshmanuniki koodaa cheyasaagenu.

pratikarma cha seetaayaah sarvaa dasarathastriyah |
aatmanaiva tadaa chakrurmanasvinyo manoharam || ~1~7

artham – seeta yokka alamkarananu dasaratha streelu (dasaratha bhaaryalu) tamaku taamu chesukoninatlu manoharamugaa chesiri.

tato vaanarapatneenaam sarvaasaameva sobhanam |
chakaara yatnaatkausalyaa prahrshtaa putravatsalaa || ~1~8

artham – taruvaata vaanarapatnulamdarakunu, putravaatsalyamu cheta aanamdabharituraalaina kausalya utsaamugaa alamkaaramu chesenu.

tatah satrughnavachanaatsumamtro naama saarathih |
yojayitvaaఽbhichakraama ratham sarvaamgasobhanam || ~1~9

artham – taruvaata, satrughnuni aadesamumera sumamtrudu anu perugala rathasaarathi sarvaalamkaaramulu cheyabadina rathamunu teesukuvachchenu.

arkamamdalasamkaasam divyam drshtvaa rathottamam |
aaruroha mahaabaahoo raamah satyaparaakramah || ~2~0

artham – suryamamdalamu vamti sobhakaligina divyamaina aa rathamunu tana edurugaa choochina mahaabaahuvu, satyaparaakramavamtudu ayina raamudu daanini adhirohimchenu.

sugreevo hanumaamschaiva mahemdrasadrsadyutee |
snaatau divyanibhairvastrairjagmatuh subhakumdalau || ~2~1

artham – sugreevudu mariyu hanumamtudu mahemdruni vamti sobhakalavaarai, snaanamu chesi divyamaina vastramulu kattukuni, subhakaramaina chevikumdalamulu pettukoniri.

varaabharanasampannaa yayustaah subhakumdalaah |
sugreevapatnyah seetaa cha drashtum nagaramutsukaah || ~2~2

artham – goppa aabharanamulu mariyu subhakumdalamulu pettukuni vachchina sugreevapatni mariyu seetaa, nagaramu choochutaku utsaahamugaa yumdiri.

ayodhyaayaam tu sachivaa raaj~no dasarathasya ye |
purohitam puraskrtya mantrayaamaasurarthavat || ~2~3

artham – ayodhyayamdu dasaratharaaju yokka mamtrulu, purohitula soochanalanu anusarimchi arthavamtamugaa pranaalikanu siddhamu chesiri.

asoko vijayaschaiva sumantraschaiva samgataah |
mantrayanraamavrddhyarthamrddhyartham nagarasya cha || ~2~4

artham – asokudu, vijayudu mariyu sumamtrudu kalisi, raamuni yokka abhivrddhi mariyu sreyassu koraku nagaramamdu sraddhagaa mamtanamulu chesiri.

sarvamevaabhishekaartham jayaarhasya mahaatmanah |
kartumarhatha raamasya yadyanmangalapoorvakam || ~2~5

artham – “mahaatmudaina raamuni pattabhishekamu koraku vijayasoochikagaa cheyavalasina anni mangalakaramaina panulanu tappaka cheyamdi.”

iti te mamtrinah sarve samdisya tu purohitam |
nagaraanniryayustoornam raamadarsanabuddhayah || ~2~6

artham – ani aa mamtrulaku, amdaru purohitulaku tagu soochanalu chesi, sreeraama darsanamukoraku nagaramu numdi bayaluderiri.

hariyuktam sahasraaksho rathamimdra ivaanaghah |
prayayau rathamaasthaaya raamo nagaramuttamam || ~2~7

artham –  uttamaina rathamunamdu, veyikanula vaanivale (imdrudu) kalamkarahitudagu raamudu svaaree cheyasaagenu.

jagraaha bharato rasmee~nsatrughnaschatramaadade |
lakshmano vyajanam tasya moordhni samparyaveejayat || ~2~8

artham – bharatudu paggaalanu, satrughnudu chatramunu (godugu) pattukonenu. lakshmanudu vyajanamunu (visinakarra) pattukoni raamuni nudutaku gaali veeyasaagenu.

svetam cha vaalavyajanam jagraaha puratah sthitah |
aparam chandrasamkaasam raakshasemdro vibheeshanah || ~2~9

artham – telupu ramgu vaalavyajanamunu (chaamaramunu) mumduvaipuna, chandraprabha kaligina raakshasaraajagu vibheeshanudu pattukonenu.

rshisamghaistadaaఽఽkaase devaischa samarudganaih |
stooyamaanasya raamasya susruve madhuradhvanih || ~3~0

artham – appudu aakaasamunamdu rshisamoohamulu, devatalu mariyu marudganamulu cheyuchunna raamuni yokka keertanalu madhuramugaa vinipimchinavi.

tatah satrumjayam naama kumjaram parvatopamam |
aaruroha mahaatejaah sugreevah plavagarshabhah || ~3~1

artham – appudu, satrumjaya anu parvatamu vamti enugunu mahaatejovamtudu, vaanaramukhyudu agu sugreevudu adhirohimchenu.

navanaagasahasraani yayuraasthaaya vaanaraah |
maanusham vigraham krtvaa sarvaabharanabhooshitaah || ~3~2

artham – tommidi vela enugulanu adhirohimchi vemta velutunna vaanarulu manushyaroopamuna sarvaabharanamulato agupimchiri.

samkhasabdapranaadaischa dumdubheenaam cha nissvanaih |
prayayau purushavyaaghrastaam pureem harmyamaalineem || ~3~3

artham – samkhamu yokka sabdamu mariyu dumdubhee (dhamkaa) yokka dhvanulu maarumrogutumdagaa, purushavyaaghramu (purushulalo pulivamtivaadu) bhavanamula maalalu kaligina (ayodhya) puramunamdu vedalasaagenu.

dadrsuste samaayaamtam raaghavam sapurassaram |
viraajamaanam vapushaa rathenaatiratham tadaa || ~3~4

artham – mumdu parichaarakulato vachchuchunna raaghavudu amdamaina roopamuto, atirathuni (goppa yodhuni) vale kanipimchenu.

te vardhayitvaa kaakutstham raamena pratinamditaah |
anujagmurmahaatmaanam bhraatrbhih parivaaritam || ~3~5

artham – tanaku jejelu paluku vaarini kaakutsthudu (raamudu) tirigi palakarimpagaa, vaaru koodaa sodarulu chuttoo unna raamudini anusarimchiri.

amaatyairbraahmanaischaiva tathaa prakrtibhirvrtah |
sriyaa viruruche raamo nakshatrairiva chandramaah || ~3~6

artham – mamtrulu, braahmanulu mariyu paurulu chuttoo unna prakaasavamtudagu raamudu, nakshatramula madhya chandrunivale sobhimchenu.

sa purogaamibhistooryaistaalasvastikapaanibhih |
pravyaaharadbhirmuditairmangalaani yayau vrtah || ~3~7

artham – mumduvaipu nadustunnavaaru taalamulu, svastika vaadyaparikaramulu hastamulalo pattukoni aanamdakaramu, mangalakaramu agu keertanalu aalaapimpagaa raamudu vedalasaagenu.

akshatam jaataroopam cha gaavah kanyaastathaa dvijaah |
naraa modakahastaascha raamasya purato yayuh || ~3~8

artham – bamgaaruvarnamu gala akshatalato (biyyapugimjalu), govulato, kanyalato, dvijulato (braahmanulu) vachchuchunna magavaaru tama chetilo teepipadaarthamulu pattukuni raamuni mumduvaipu vellasaagaaru.

sakhyam cha raamah sugreeve prabhaavam chaanilaatmaje |
vaanaraanaam cha tatkarma raakshasaanaam cha tadbalam |
vibheeshanasya samyogamaachachakshe cha mamtrinaam || ~3~9

artham – raamudu, sugreevunito snehamunu, anilaatmajuni (hanumamtuni) balamunu, vaanarulu chesina mahatkaaryamulu, raakshasulu mariyu vaari balamulanu, vibheeshanuto jarigina samaavesamunu, mamtrulaku varnimchasaagenu.

srutvaa tu vismayam jagmurayodhyaapuravaasinah || ~4~0

artham – idi vinina ayodhyaa puravaasulu vismayamu (aascharyamu) chemdiri.

dyutimaanetadaakhyaaya raamo vaanarasamvrtah |
hrshtapushtajanaakeernaamayodhyaam pravivesa ha || ~4~1

artham – prakaasavamtudaina raamudu vaatini gurtu chesukuni muchchatimchutoo, vaanaramulato kalasi aanamdabharitamaina janasamdohamuto ayodhyalo pravesimchenu.

tato hyabhyuchchrayanpauraah pataakaaste grhe grhe || ~4~2

artham – taruvaata paurulu pataakamulanu tama tama grhamulapai eguravesiri.

aikshvaakaadhyushitam ramyamaasasaada piturgrham || ~4~3

artham – ramyamu, ikshvaaku raajagrhamu ayina tana tamdrigrhamunaku (raamudu) cherenu.

athaabraveedraajasuto bharatam dharminaam varam |
arthopahitayaa vaachaa madhuram raghunamdanah || ~4~4

artham – taruvaata aa raajaputrudagu raghunamdanudu (raamudu), dharmamu paatimchu bharatunito arthavamtamaina vachanamunu madhuramugaa palakasaagenu.

piturbhavanamaasaadya pravisya cha mahaatmanah |
kausalyaam cha sumitraam cha kaikeyeemabhivaadya cha || ~4~5

artham – pitrgrhamunamdu pravesimchina aa mahaatmudu, kausalyaa, sumitraa mariyu kaikeyee laku namaskarimchenu. (taruvaata itula cheppasaagenu).

yachcha madbhavanam sreshtham saasokavanikam mahat |
muktaavaidooryasamkeernam sugreevaaya nivedaya || ~4~6

artham – “(bharataa!) naa ee bhavanamu sreshthamainadi, asokavanamulato koodiyunnadi, mutyamulu mariyu vaidooryamulato podagabadiyunnadi. deenini sugreevunaku choopumu” anenu.

tasya tadvachanam srutvaa bharatah satyavikramah |
paanau grheetvaa sugreevam pravivesa tamaalayam || ~4~7

artham – aa vachanamunu vinina satyaparaakramavamtudagu bharatudu, sugreevuni chetini pattukoni aa grhamuloniki teesukuvachchenu.

tatastailapradeepaamscha paryamkaastaranaani cha |
grheetvaa vivisuh kshipram satrughnena prachoditaah || ~4~8

artham – appudu tailadeepamulu, mamchamulu, nelachaapalu teesukuni satrughnuni aanati mera komdaru (sahaayakulu) grhamuloki vachchiri.

uvaacha cha mahaatejaah sugreevam raaghavaanujah |
abhishekaaya raamasya dootaanaaj~naapaya prabho || ~4~9

artham – mahaatejovamtudagu raaghavuni tammudu (bharatudu) sugreevunito “raamuni abhishekamukoraku dootalanu puramaayimpumu” ani adigenu.

sauvarnaanvaanaremdraanaam chaturnaam chaturo ghataan |
dadau kshipram sa sugreevah sarvaratnavibhooshitaan || ~5~0

artham – suvarnamayamu, sarvaratnamayamulu ayina naalugu kumdalanu naluguru vaanarasreshthulaku sugreevudu tvaragaa ichchenu. (taruvaata itlu palikenu.)

yathaa pratyooshasamaye chaturnaam saagaraambhasaam |
poornairghataih prateekshadhvam tathaa kuruta vaanaraah || ~5~1

artham – “repu tellavaare lopugaa naalugu saagara jalamulato ee kumdalanu nimpi, naa aaj~nakosamu vechiyumdamdi” ani palikenu.

evamuktaa mahaatmaano vaanaraa vaaranopamaah |
utpeturgaganam seeghram garudaa iva seeghragaah || ~5~2

artham – mahaatmudagu vaanarasreshthudu itula cheppagane, vaaru garudunivale vegamugaa aakaasamunaku egiri velliri.

jaambavaamscha hanoomaamscha vegadarsee cha vaanarah |
rshabhaschaiva kalasaa~njalapoornaanathaanayan || ~5~3

artham – atu taruvaata jaambavamtudu, hanumamtudu, vegadarsee mariyu rshabhudu anu vaanarulu, neerunimpabadina kalasamulato vachchiri.

nadeesataanaam panchaanaam jalam kumbheshu chaaharan || ~5~4

artham – ayiduvamdala nadulaloni jalamulato aa kalasamulu nimpabadiyunnavi.

poorvaatsamudraatkalasam jalapoornamathaanayat |
sushenah sattvasampannah sarvaratnavibhooshitam || ~5~5

artham – toorpusamudramu yokka neetiche nimpabadina, ratnamayamaina kalasamunu sattvaguna sampannudaina sushenudu techchenu.

rshabho dakshinaattoornam samudraajjalamaaharat |
raktachandanasaakhaabhih samvrtam kaamchanam ghatam || ~5~6

artham – rshabhudu tvaragaa dakshinasamudramu yokka jalamunu, errachandanapu kaamdamulato moosinatuvamti bamgaaru kumdalo techchenu.

gavayah paschimaattoyamaajahaara mahaarnavaat |
ratnakumbhena mahataa seetam maarutavikramah || ~5~7

artham – gavayudu paschimamahaasamudramu yokka challati jalamunu ratnabhooshitamaina kumbhamu (kalasamu) lo vaayuvegamuga techchenu.

uttaraachcha jalam seeghram garudaanilavikramah |
aajahaara sa dharmaatmaa nalah sarvagunaanvitah || ~5~8

artham – uttaramamdunna jalamunu seeghramugaa, garuda mariyu vaayuvikramamu gala dharmaatmudu, sarvagunasampannudu ayina naludu techchenu.

tatastairvaanarasreshthairaaneetam prekshya tajjalam |
abhishekaaya raamasya satrughnah sachivaih saha |
purohitaaya sreshthaaya suhrdbhyascha nyavedayat || ~5~9

artham – alaa vaanarasreshthulache raama pattaabhishekamu koraku teesukuraabadina jalamula gurimchi, satrughnudu tana mamtrulato kalasi, purohita sreshthulaku mariyu vaari sahacharulaku vinnavimchenu.

tatah sa prayato vrddho vasishtho braahmanaih saha |
raamam ratnamaye peethe sahaseetam nyavesayat || ~6~0

artham – appudu vaarilo peddavaaraina vasishthulavaaru, toti braahmanulato kalasi, ratnamaya peethamu paina sreeraamudini seetato sahaa maryaadapoorvakamgaa koorchumdabettenu.

vasishtho vaamadevascha jaabaaliratha kaasyapah |
kaatyaayanah suyaj~nascha gautamo vijayastathaa || ~6~1

artham – vasishthudu, vaamadevudu, jaabaali, kasyapudu, kaatyaayanudu, suyaj~nudu, gautamudu mariyu vijayudu ..

abhyashimchannaravyaaghram prasannena sugamdhinaa |
salilena sahasraaksham vasavo vaasavam yathaa || ~6~2

artham – .. naravyaaghramunu (narulalo pulivamti raamudiki) samtoshabharitamugaa sugamdhabharitamaina jalamulato, ashtavasuvulu sahasraakshuniki (imdruniki) chesinatlu, abhishekamu chesiri.

rtvigbhirbraahmanaih poorvam kanyaabhirmamtribhistathaa |
yodhaischaivaabhyashimchamste samprahrshtaah sanaigamaih || ~6~3

artham – rtvikkulu modata braahmanulato, taruvaata kanyalato, mamtrulato, yodhulato, aanamdamugaa yunna pattanavaasulato abhishekamu cheyimchitiri.

sarvaushadhirasairdivyairdaivatairnabhasi sthitaih |
chaturbhirlokapaalaischa sarvairdevaischa samgataih || ~6~4

artham – sarva aushadharasamulu kalisina panneerunu aakaasamamdunna devatalu, naluguru lokapaalakulu, sarvadevatalu kalisi challiri.

brahmanaa nirmitam poorvam kireetam ratnasobhitam |
abhishiktah puraa yena manustam deeptatejasam || ~6~5

artham – brahmache (srshtiki) poorvam nirmimchinatuvamti kireetamu ratnamulasobhato yunnadi. deenito chaalaa kaalamu kritamu manu ku pattaabhishekamu cheyutavalana tejassuche deeptamainadi.

tasyaanvavaaye raajaanah kramaadyenaabhishechitaah |
sabhaayaam hemakluptaayaam sobhitaayaam mahaadhanaih |
ratnairnaanaavidhaischaiva chitritaayaam susobhanaih || ~6~6

artham – aayana taruvaata unna raajula kramamunaku (paramparaku) deeniche pattaabhishekamu cheyabadinadi. (ippudu) sabhayamdu bamgaaruvarnapu sobhato, mahaadhanavamtamagunadi, vividharatnamulacheta chitramugaa mamchisobhanu kaligiyunnadi.

naanaaratnamaye peethe kalpayitvaa yathaavidhi |
kireetena tatah paschaadvasishthena mahaatmanaa |
rtvigbhirbhooshanaischaiva samayokshyata raaghavah || ~6~7

artham – naanaaratnamulu podagabadinatuvamti peethamupai yathaavidhigaa umchabadina kireetamunu atu pimmata mahaatmudaina vasishthulavaaru (tana) toti rtvikkulato kalasi migilina bhooshanamulatopaatu raaghavunaku alamkaaramu chesiri.

chatram tu tasya jagraaha satrughnah paamduram subham |
svetam cha vaalavyajanam sugreevo vaanaresvarah |
aparam chandrasamkaasam raakshasemdro vibheeshanah || ~6~8

artham – subhakaramaina dhavala chatramunu (godugu) satrughnudu pattukonenu. telupu ramgu vaalavyajanamunu (chaamaramunu) vaanaresvarudagu sugreevudu pattukonenu. chandrunivale merayu mariyoka vyajanamunu raakshasaraajagu vibheeshanudu gonenu.

maalaam jvalamteem vapushaa kaamchaneem satapushkaraam |
raaghavaaya dadau vaayurvaasavena prachoditah || ~6~9

artham – nooru bamgaaru padmamulato amdamugaa velugomdu maalanu, raaghavunaku vaayudevudu, vaasavuni (imdruni) protsaahamuto ichchenu.

sarvaratnasamaayuktam maniratnavibhooshitam |
muktaahaaram naremdraaya dadau sakraprachoditah || ~7~0

artham – sarvaratnamulato podagabadi, maniratnamuto viseshamugaa bhaasimchu mutyamulahaaramunu, aa raajunaku, sakruni (imdruni) aadesamu mera (vaayudevudu) ichchinaadu.

prajagurdevagamdharvaa nanrtuschaapsaroganaah |
abhisheke tadarhasya tadaa raamasya dheematah || ~7~1

artham – laavanyamugaa alaapimchu devagamdharvula paatalu, amdamugaa naatyamaadu apsara ganamulu, buddhisaaliyagu raamuni pattaabhishekamunaku tagina reetilo umdenu.

bhoomih sasyavatee chaiva phalavamtascha paadapaah |
gamdhavamti cha pushpaani babhoovoo raaghavotsave || ~7~2

artham – bhoomi sasyasyaamalamugaa, phalamuluto chetlu, mamchi suvaasanalato pushpamulu, raaghava utsavamulo nimdinavi.

sahasrasatamasvaanaam dhenoonaam cha gavaam tathaa |
dadau satam vrshaanpoorvam dvijebhyo manujarshabhah || ~7~3

artham – nooru sahasramulagaa asvamulanu, dhenuvulanu, govulanu, nooru vrshabhamulanu modatagaa dvijulaku manuja sreshthudu (raamudu) ichchenu.

trimsatkoteerhiranyasya braahmanebhyo dadau punah |
naanaabharanavastraani mahaarhaani cha raaghavah || ~7~4

artham – mooduvamdalakotla bamgaarunaanemulu, naanaavidhamulaina, viluvaina, aabharanamulu, vastramulanu braahmanulaku raaghavudu mallee ichchenu.

arkarasmiprateekaasaam kaamchaneem manivigrahaam |
sugreevaaya srajam divyaam praayachchanmanujarshabhah || ~7~5

artham – suryarasmivamti prabhato, bamgaaramuto podagabadina manulu kaligina divyamaina maalanu sugreevunaku manujarshabhudu (raamudu) ichchenu.

vaidooryamanichitre cha vajraratnavibhooshite |
vaaliputraaya dhrtimaanamgadaayaamgade dadau || ~7~6

artham – vaidooryamanito chitritamai, vajraratnamuto vibhooshitamaina amgadamunu (keyooramunu) vaaliputrudu, dhrtimamtudu ayina amgadunaku (raamudu) ichchenu.

manipravarajushtam cha muktaahaaramanuttamam |
seetaayai pradadau raamaschandrarasmisamaprabham || ~7~7

artham – sreshthamulaina manulato, chandrakaamtito samaanamaina prabhato yunna, uttamamaina mutyaalahaaramunu raamudu seetaku ichchenu.

araje vaasasee divye subhaanyaabharanaani cha |
avekshamaanaa vaidehee pradadau vaayusoonave || ~7~8

artham – suddhamu, dhaaranayogyamu, subhakaramu yaina aabharanamulanu vaidehee vaayusoonunaku (hanumamtudu) ivvajoochenu.

avamuchyaatmanah kamthaaddhaaram janakanamdinee |
avaikshata hareensarvaanbhartaaram cha muhurmuhuh || ~7~9

artham – janakanamdini (seeta) tana kamthamunaku dharimchinadi teeyuta akkada unna vaanarulato paatu tana bharta koodaa marala marala choodasaagiri.

taamimgitaj~nah samprekshya babhaashe janakaatmajaam |
pradehi subhage haaram yasya tushtaasi bhaamini |
paurusham vikramo buddhiryasminnetaani sarvasah || ~8~0

artham – imgitaj~naanamu kala raamudu, janakaatmajayagu seetanu choochi itlanenu. “priyamaina seetaa, aa haaramunu neevu evariki iste aanamdamu kaluguno, evvariki tejassu, dhrti, yasassu, daakshinyamu, saamarthyamu, vinayamu, dooradrshti, veeratvamu, paraakramamu, medhassu nityamu umduno vaariki ivvumu.”

dadau saa vaayuputraaya tam haaramasitekshanaa |
hanumaamstena haarena susubhe vaanararshabhah |
chandraamsuchayagaurena svetaabhrena yathaaఽchalah || ~8~1

artham – aa haaramunu asitekshanaa (nallati kanulu kaligina seeta) vaayuputrunaku ichchenu. vaanara varenyudagu hanumamtudu aa haaramunu dharimchagaa, chandrakaamtulato, tellani mabbulato alamkarimpabadina parvatamuvale agupimchenu.

tato dvividamaimdaabhyaam neelaaya cha parantapah |
sarvaankaamagunaanveekshya pradadau vasudhaadhipah || ~8~2

artham – satruvulanu himsimchunatti dvividunaku, maimdunaku mariyu neelunaku vaari ishtamulanu batti vasudhaadhipudu (raamudu) bahumatulu ichchenu.

sarvavaanaravrddhaascha ye chaanye vaanaresvaraah |
vaasobhirbhooshanaischaiva yathaarham pratipoojitaah || ~8~3

artham – sarvavaanaravrddhulu, itara vaanaresvarulu yathaayogyamugaa vastraabharanamulato sanmaanimpabadiri.

vibheeshanoఽtha sugreevo hanumaan jaambavaamstathaa |
sarvavaanaramukhyaascha raamenaaklishtakarmanaa || ~8~4

artham – vibheeshanuni, sugreevuni, hanumamtuni, jaambavamtuni mariyu sarva vaanaravrddhulanu raamudikosam visugu, alasata chemdakumdaa unnavaarini..

yathaarham poojitaah sarvaih kaamai ratnaischa pushkalaih |
prahrshtamanasah sarve jagmureva yathaagatam || ~8~5

artham – .. vaariki ishtamulaina anni ratnamulato satkaaramulu cheyagaa, vaaru samtoshamanaskulai tirigi vedaliri.

natvaa sarve mahaatmaanam tataste plavagarshabhaah |
visrshtaah paarthivemdrena kishkimdhaamabhyupaagaman || ~8~6

artham – vamdanamu cheyuchoo aa mahaatmulagu vaanarottamulu, paarthivemdrunache (raamuniche) veedkolu telupabadi kishkimdhaku vedaliri.

sugreevo vaanarasreshtho drshtvaa raamaabhishechanam |
poojitaschaiva raamena kishkimdhaam praavisatpureem || ~8~7

artham – vaanarasreshthudagu sugreevudu raama pattaabhishekamu choochi, raamuniche satkarimpabadi kishkimdhaku vedalenu.

[raamena sarvakaamaischa yathaarham pratipoojitah |]
vibheeshanoఽpi dharmaatmaa saha tairnairrtarshabhaih |
labdhvaa kuladhanam raajaa lamkaam praayaadvibheeshanah || ~8~8

artham – dharmaatmudu, prakhyaati kaligina raakshasaraajagu vibheeshanudu, tana kuladhanamu (raakshasa raajyamu mariyu parivaaramu) teesukuni lamkaku maralenu.

sa raajyamakhilam saasannihataarirmahaayasaah |
raaghavah paramodaarah sasaasa parayaa mudaa || ~8~9

artham – akhila raajyamulu saasimchagala, satruvulanu samharimchina, mahaayasassu kaligina raaghavudu parama audaaryamuto, parama aanamdamuto ..

uvaacha lakshmanam raamo dharmaj~nam dharmavatsalah || ~9~0

artham – .. dharmaj~nudaina lakshmanunito dharmavatsaludagu raamudu itlanenu.

aatishtha dharmaj~na mayaa sahemaam
gaam poorvaraajaadhyushitaam balena |
tulyam mayaa tvam pitrbhirdhrtaa yaa
taam yauvaraajye dhuramudvahasva || ~9~1

artham – “dharmaj~naa (dharmamu telisinavaadaa), naato paatu ee bhoomini (raajyamunu) poorvaraajulu sainyamuto koodi paalimchinatlu, nenu mana pitarula numchi pomdinatlu, neevu koodaa yuvaraaju vale raajyabhaaramunu teesukonumu.

sarvaatmanaa paryanuneeyamaano
yadaa na saumitrirupaiti yogam |
niyujyamaanoఽpi cha yauvaraajye
tatoఽbhyashimchadbharatam mahaatmaa || ~9~2

artham – annividhamula bratimilaadinagaani saumitri (lakshmanudu) amgeekaaramu telupani kaaranamuna, yauvaraajyaabhishekamunu mahaatmudu (raamudu) bharatunaku chesenu.

paumdareekaasvamedhaabhyaam vaajapeyena chaasakrt |
anyaischa vividhairyaj~nairayajatpaarthivarshabhah || ~9~3

artham – paumdareekamu, asvamedhamu, vaajapeyaadi itara yaj~namulu paarthivarshabhudu (raamudu) aacharimchenu.

raajyam dasasahasraani praapya varshaani raaghavah |
sataasvamedhaanaajahre sadasvaanbhooridakshinaan || ~9~4

artham – raajyamunu padivela varshamulu anubhavimchina raaghavudu nooru asvamedhayaj~namulalo mamchi asvamulu mariyu dakshinalu devatalakosamu samarpimchenu.

aajaanulambabaahuh sa mahaaskandhah prataapavaan |
lakshmanaanucharo raamah prthiveemanvapaalayat || ~9~5

artham – jaanuvulavaraku unna podavaina mahaa bhujamulato, prataapavamtudai, lakshmanuni todugaa, raamudu prthivini paalimchenu.

raaghavaschaapi dharmaatmaa praapya raajyamanuttamam |
eeje bahuvidhairyaj~naih sasuhrjj~naatibaamdhavah || ~9~6

artham – dharmaatmudagu raaghavudu goppadi uttamamainadi agu raajyamunu pomdi, devatala prasannamu koraku bahuvidha yaj~namulu, tana putrulu, bhraatrlato, bamdhuvulato kalasi chesenu.

na paryadevanvidhavaa na cha vyaalakrtam bhayam |
na vyaadhijam bhayam vaaఽpi raame raajyam prasaasati || ~9~7

artham – vaidhavya vishaadamu, kruramrgamula bhayamu, vyaadhi bhayamulu leka raama raajyamu keertimpabadenu.

nirdasyurabhavalloko naanarthah kam‍chidasprsat |
na cha sma vrddhaa baalaanaam pretakaaryaani kurvate || ~9~8

artham – choratvamu lokamunamdu ledu. janula yamdu vyarthabhaavamu lekumde. vrddhulu baalurapai pretakaaryamulu cheyakumdiri.

sarvam muditamevaaseetsarvo dharmaparoఽbhavat |
raamamevaanupasyamto naabhyahimsanparasparam || ~9~9

artham – amtaa aanamdamuto umdenu. amdaroo dharmaparulai umdiri. raamuni drshtilo umchukuni parasparamu himsimchukonaka yumdiri.

aasanvarshasahasraani tathaa putrasahasrinah |
niraamayaa visokaascha raame raajyam prasaasati || ~1~0~0

artham – vela varshamula (aayurdaayamu) to, velamamdi putrulato, anaarogyamu leka, sokamuleka raamuniche raajyamu paalimpabadenu.

raamo raamo raama iti prajaanaamabhavankathaah |
raamabhootam jagadabhoodraame raajyam prasaasati || ~1~0~1

artham – raama, raama, raama ani raamuni gurimchi, raamaraajyamu gurimchi prajalu charchimchukoniri. jagattamtaa raamaraajyamunu keertimchenu.

nityapushpaa nityaphalaastaravah skandhavistrtaah |
kaale varshee cha parjanyah sukhasparsascha maarutah || ~1~0~2

artham – nityamu pushpamulu, phalamulato mariyu vistrtamaina kommalato chetlu umdenu. mabbulu sakaalamulayamdu varshimchenu. maarutamu (gaali) sukhasparsato veechenu.

braahmanaah kshatriyaa vaisyaah soodraa lobhavivarjitaah |
svakarmasu pravartamte tushtaah svaireva karmabhih || ~1~0~3

artham – braahmanulu, kshatriyulu, vaisyulu, soodrulu lobhamu leka, tama tama karmalayamdu aanamdamugaa pravartimchuchumdiri.

aasanprajaa dharmarataa raame saasati naanrtaah |
sarve lakshanasampannaah sarve dharmaparaayanaah || ~1~0~4

artham – prajalu dharmaparulai, anrtamulu (kathinamaina maatalu) anaka raamaraajyamuna amdaru mamchi lakshanamulato dharmaparaayanulai yumdiri.

dasa varshasahasraani dasa varshasataani cha |
bhraatrbhih sahitah sreemaanraamo raajyamakaarayat || ~1~0~5

artham – padivela padivamdala varshamulu, tana bhraatrlato kalisi sreeraamudu raajyapaalananu chesenu.

—————–
(raamaayana phalasruti)

dhanyam yasasyamaayushyam raaj~naam cha vijayaavaham |
aadikaavyamidam tvaarsham puraa vaalmeekinaa krtam |
yah pathechchrnuyaalloke narah paapaadvimuchyate || ~1~0~6

putrakaamastu putraanvai dhanakaamo dhanaani cha |
labhate manujo loke srutvaa raamaabhishechanam || ~1~0~7

maheem vijayate raajaa ripoomschaapyadhitishthati |
raaghavena yathaa maataa sumitraa lakshmanena cha || ~1~0~8

bharateneva kaikeyee jeevaputraastathaa striyah |
bhavishyamti sadaanamdaah putrapautrasamanvitaah || ~1~0~9

srutvaa raamaayanamidam deerghamaayuscha vindati |
raamasya vijayam chaiva sarvamaklishtakarmanah || ~1~1~0

srnoti ya idam kaavyamaarsham vaalmeekinaa krtam |
sraddadhaano jitakrodho durgaanyatitaratyasau || ~1~1~1

samaagamam pravaasaamte labhate chaapi baamdhavaih |
praarthitaamscha varaansarvaanpraapnuyaadiha raaghavaat || ~1~1~2

sravanena suraah sarve preeyamte sam‍prasrnvataam |
vinaayakaascha saamyamti grhe tishthamti yasya vai || ~1~1~3

vijayeti maheem raajaa pravaasee svastimaanvrajet |
striyo rajasvalaah srutvaa putraan sooyuranuttamaan || ~1~1~4

poojayamscha pathamschemamitihaasam puraatanam |
sarvapaapaatpramuchyeta deerghamaayuravaapnuyaat || ~1~1~5

pranamya sirasaa nityam srotavyam kshatriyairdvijaat |
aisvaryam putralaabhascha bhavishyati na samsayah || ~1~1~6

raamaayanamidam krtsnam srnvatah pathatah sadaa |
preeyate satatam raamah sa hi vishnuh sanaatanah || ~1~1~7

aadidevo mahaabaahurharirnaaraayanah prabhuh |
saakshaadraamo raghusreshthah sesho lakshmana uchyate || ~1~1~8

kutumbavrddhim dhanadhaanyavrddhim
striyascha mukhyaah sukhamuttamam cha |
srtvaa subham kaavyamidam mahaartham
praapnoti sarvaam bhuvi chaarthasiddhim || ~1~1~9

aayushyamaarogyakaram yasasyam
saubhraatrkam buddhikaram sukham cha |
srotavyametanniyamena sadbhi-
-raakhyaanamojaskaramrddhikaamaih || ~1~2~0

evametatpuraavrttamaakhyaanam bhadramastu vah |
pravyaaharata visrabdham balam vishnoh pravardhataam || ~1~2~1

devaascha sarve tushyamti grahanaachchravanaattathaa |
raamaayanasya sravanaattushyamti pitarastathaa || ~1~2~2

bhaktyaa raamasya ye chemaam samhitaamrshinaa krtaam |
lekhayamteeha cha naraasteshaam vaasastrivishtape || ~1~2~3

ityaarshe sreemadraamaayane vaalmeekeeye aadikaavye chaturvimsatisahasrikaayaam samhitaayaam yuddhakaamde sreeraamapattaabhisheko naama ekatrimsaduttarasatatamah sargah || ~1~2~4 ||